Mijn lieve mama heeft een week bij ons gelogeerd rond de kerstdagen. Ook onze kinderen en schoondochter waren er. Reuze gezellig. En natuurlijk werd een belangrijk deel van de dagen in beslag genomen door eten en drinken. Het nadenken erover, voorbereiden en klaarmaken ervan, consumeren ervan en, niet onbelangrijk, het napraten en nagenieten.
Het is een luxe om de tijd te hebben om uitgebreid te kunnen nadenken over zoiets aards als eten. Eigenlijk is het niet zo aards, als je bedenkt hoeveel belangrijke en diepe gesprekken juist plaatsvinden tijdens het samen eten of het voorbereiden ervan, of het natafelen. Ik leerde onlangs dat het woord “company”, gezelschap, zijn oorsprong heeft in twee woorden: ‘con’ = met, en ‘pani’ = brood. Er gebeurt iets als je met elkaar om de tafel gaat zitten met lekker eten. Je zet je eigen bezigheden even stil en geeft de ander je onverdeelde aandacht en tijd. Gezelligheid is een woord dat daarvan af is geleid en het onvermijdelijke gevolg daarvan.
Mama is anderhalf jaar geleden alleen komen te staan en ze heeft ervaren hoe groot de leegte is, juist wanneer je alleen moet eten. Ze genoot dus enorm van het feit dat ze weer aan tafel kon gaan met familie om haar heen. We trakteerden haar op allerlei typisch Zweedse traditionele gerechten, die men hier ook zonder uitzondering eet op kerstavond. Geen exotische fratsen of friemelige liflafjes, maar stoer, voedzaam boeren eten van eigen bodem. Ham, bruine bonen, ingelegde haring, kalfszult, zelfgemaakte worst, aardappelen op verschillende manieren, gehaktballetjes, rode kool, rode biet, zowel in schijven als in een romige salade. Alles zeer verfijnd en elegant bereid en geserveerd in drie gangen. Met verschillende soorten brood en natuurlijk gezouten boter.
Traditioneel dronken ze hier op het platteland daar geen wijn bij, maar waarschijnlijk bier of andere sterkere dranken zoals zelfgebreide brandewijn. Het geeft een soort oer-tevreden gevoel om zulk eenvoudig eerlijk voedsel te eten. En ja, bier is lekker, maar een glas wijn erbij is ook helemaal niet verkeerd. Het is grappig hoe lekker iets smaakt als het in de juiste setting wordt gegeten. ‘Julbord’ (kerst eten) eet je dan ook alleen op die manier in december. Anders verpest je het speciale ervan.
Mama genoot met volle teugen. Alleen jammer genoeg kon ze niet delen in het genot van wijn drinken. Daarom bedacht ze een alternatief, dat voor haar gepaard gaat met hetzelfde gevoel van gezelligheid: Advocaat. Nu is advocaat een typisch Nederlands drankje en wij vroegen ons af of dit in Zweden wel te koop zou zijn. Zweden heeft in de eerste helft van de 20e eeuw een systeem bedacht om alcoholmisbruik tegen te gaan, wat zijn oorsprong had in veel clandestiene branderijen en een groot alcoholisme probleem in de 19e eeuw. Het resultaat is dat alcoholhoudende dranken alleen verkocht worden door een door de staat beheerd bedrijf, zonder winstoogmerk en met een strenge leeftijdscontrole: ‘Systembolaget’. De prijzen liggen wel standaard hoger dan in het buitenland.
Dus, toen we op jacht gingen voor mama, vonden we tot onze verrassing inderdaad Nederlandse Bols Advocaat bij systembolaget. Honderdvijftig kronen voor een flesje (ongeveer vijftien euro). Nadat we in opdracht van mama ook nog een klein bosje tulpen hadden gekocht, kwamen we thuis met onze buit. Mama stond erop om de bloemen en de Advocaat te betalen. Dus hoeveel krijgen jullie van mij? Wij maakten een klein sommetje, en het kwam op dertig euro voor de twee samen. Mama keek me aan met een ongelovige blik. Tja, de vijf tulpen kostten ook rond de honderdvijftig kronen.
Pech voor mama dat ze net die twee producten wilde betalen die nou juist extra duur zijn hier in Zweden: Bloemen en alcohol. Beide ook nog uit Nederland geïmporteerd. Bij de Albert Heijn had ze voor beide waarschijnlijk hoogstens een tientje betaald.
Soms moet je iets meer over hebben voor gezelligheid!
Vorige column – Braaf – klik hier
Door: Tanja Lagerström
